Яковлева Светлана Егоровна

Воспоминания Яковлевой Светланы Егоровны

Мин, Яковлева Светлана Егоровна муус устар 3 кунугэр 1933 сыллаахха Амма оройуонун Соморсун нэьилиэгин « Арылах» колхозка колхозтаах кэргэнигэр төрөөбүтүм. Мин а5ам иккис ынырыыга бала5ан ыйыгар 1941 сыллаахха Армия5а ынырыллан барбыта, онтон төннүбэтэ5э. 1942 сыллаахха Чита куоракка сулууспалыы сылдьан ыалдьан өлбүтэ. А5абын кытта утуу- субуу улахан убайа, онтон кыра быраата эмиэ армия5а ынырыллан Москва аннынаа5ы сэриигэ сура5а суох сүттүлэр диэн биллэрии кэлитэлээбит. Эьэлээх, эбэбит 3 о5олоруттан матан ытыстарын соттон хаалбыттар. Мин бииргэ төрөөбүт улахан эдьиийбин ылан ииппиттэр, онон санааларын уоскутунан олорбуттар буолуохтаах.

Ийэм бэйэлэрэ иккиэйэх эбиттэр. Кыра быраата эмиэ бастакы ынырыыга ынырыллан баран эмиэ сэриигэ сура5а суох сүттэ диэн биллэрии кэлбит. Эьэм (ийэм а5ата) ата5ынан мөлтөх этэ, эбэм икки хара5ынан көрбөт ийэбэр көрүллэ хаалбыттара. Ийэм өссө эбиитин а5ата Армия5а барбыт айма5ын тулаайах уол о5отун иитэ ылбыта.

Биьиги олорор сирбит оскуолаттан 3-4 км сиргэ Амма өрүс унуор турара. Манна 1-4 кылаастаах начальнай оскуоланы бүтэрбиппит. Бэьистэн сэттис кылааска диэри 3-4 көстөөх Аба5а оскуолатыгар , онтон ахсыстантан онус кылааьы Амма орто оскуолатыгар үөрэнэрбит. Ас- танас мөлтөх, олорор да сир көстүбэт, сылдьарга ыраах, улахан кыьалханан бэрт а5ыйах о5о үөрэнэн орто оскуоланы бутэрэрэ.

Биьиги ийэбит доруобуйатынан мөлтөх буолан үлэ күнэ аахсар ба5аттан дьиэбит куруук кэнсэлээрийэ дьиэ буолара. Уьун күнү быьа табах буруотуттан дьиэбит иьэ кө5өрөн турара. Сайын окко, бурдукка, хонууга улэлиир үлэьиттэри итии аьылык диэн кыра лэппиэскэ биэрэллэрэ. Ону мин ийэм онороро, бала5анна саха оьо5ор буьарарбыт. Онно мин ийэбэр көмөлөьөрүм, күөлтэн санныбытынан уу баьарбыт.

Урут ферма сүөьүтүгэр ынахха быа, сылгыга көнтөс сылгы кылыттан үксүн эмээхситтэр -дьахталлар өрөн колхозка туттараллара. Биьиэхэ мин көрбөт эбэм өрөрө мин киниэхэ илии- атах буолан быа киллэрэн- таьааран көмөлөьөрүм.

1944 сыллаахха сайын арыый улаатан колхоз о5уруотугар улэлээбитим. Кореец бригадирдаах этибит. Табаах, хортуоска, хаппыыста олордор этибит. Онно сыыс от ыраастаан , уу кутан үлэлиирбит.

Сайынны кэмнэ куруук былаан биэрэн моой отчуттар биригээдэнэн үлэлииллэрэ. Эьэм от охсон ийэм биьиги мунньан сыйыны быьа окко сылдьарбыт. От үлэтэ чэпчэки, ыраас үлэ диэн эьэм куруук кэпсээн оносторо. Дьонум оту ардахха былдьаппат, наьаа хатарбат, хаачыстыбатын тутуьа сатыыллара. Күьүн үлэ күнүгэр үллэстии са5ана эьэм отуттан чааьынай сүөьүгэ уктара сатыыллара, хаачыстыбата үчүгэй, мээрэйин биэрэр диэн.

1941- 45 сыллар саамай ыарахан сыллар этилэр. Биьиги дьиэ кэргэн улахан сыранан ынахтарын эспэккэ бары бииргэ холбоьон олорон үлэни инники тутан олорон аастахпыт. Үксүн хааьы сыыьынан, суорат астанан дьон кэккэтинэн олорбуппут. Хоргуйуу да баара быьыылаах . Дьон хонуктуу кэлэллэрэ. Биьиги арыт ийэбитин саьыаран баран ийэбит суох онно- манна барбыта диэн албыннаьан көрөрбүт. Ханна барыахтарай эстэн сылдьар, үксэ кыаммат дьон этилэр. Ыалларыгар чааскы сыыьынан хааьы бурдуга бэрсиьэллэрэ. Ону мин олох өйдөөн хаалбыппын, ийэбин кэтии- батыьа сылдьарым уонна, «ийээ, бэйэбит тугу аьыахпытый, то5о биэрэ5ин» диэн көрдөьөрүм, ону ийэм, «туус биэрдим», диирэ.

Армия5а барбыт кэргэттэрдээх ыалга 5 кг бурдук нуорма биэрэллэрэ бука ол абыраабыта буолуо.

Күнүс оскуола5а үөрэнэ кэллэхпитинэ хара бурдуктан тууьа суох уба5ас хааьы сиэтэллэрэ, ол да мөлтөх аьылыктаах о5олорго эбиискэ буолара эбитэ буолуо.

Орто оскуоланы 1953 сыллаахха бүтэрэн баран ханна үөрэнэ барыахпыный? Пионер баьаатайынан, интернат баспытааталынан үлэбин са5алаабытым. 1959 с Амма почтатыгар ученик бухгалтерынан үлэлии киирэн 1960 сылтан главнай бухгалтер атын сиргэ үлэлии барбытынан кини оннугар главнай бухгалтерынан хаалбытым. Онтон пенсия5а тахсан 1988 сыллаахха үлэбиттэн уурайан уборщица5а көспүтүм. 2000 сылга олох үлэттэн уурайан олоробун . Онон сибээскэ 41 сыл үлэлээн ветеран труда буолбутум.

Амма нэьилиэгин сельсоветыгар икки болдьоххо депутат буола сылдьыбытым. Ветеран тыла диэн ааты ылбытым. Көрүллүбүт мэтээллэри ылаттаабытым. Үлэ өттүгэр туох да сэмэни- сэрэтиини ылбата5ым. Оройун иьинэн хай5ал суруктар, грамоталар бааллар

Кэргэним Яковлев Семен Петрович лесной авиация5а үлэлээн « Заслуженный лесовод РСФСР» диэн утуө ааты ылбыта. Үс о5олоохпун, алта сиэннэхпин, 1 хос сиэннээхпин. Улахан уолум Сергей инженер- лесовод, кыыьым Софья ЯГУ немец тылын преподавателя, кыра уол Александр Амма сибээьин ЛТЦ инженера. Бары кэргэннээхтэр, о5олоохтор.